Co Ci małpy powiedzą?

Czy małpy są zwierzętami na tyle inteligentnymi by unikać pracy? Jedna z afrykańskich legend głosiła, że tak. Według afrykańskich plemion szympansy i orangutany potrafią mówić, tylko nie chcą się „wygadać”, by nie zostały zaprzągnięte do pracy.

By odpowiedzieć sobie na pytanie co małpy mogą powiedzieć nam o naszym języku musimy wrócić kilka pytań wstecz. Przede wszystkim — „kim są małpy?”. Odpowiedź na to pytanie jest dość prosta analizując tylko i wyłącznie systematykę organizmów żywych.

O ile tu odpowiedź przychodzi z łatwością, o tyle odpowiedzi na pytania zadawane przez naukowców już tak proste nie są.
Małpy człekokształtne od zawsze są odbierane jako pokraczna wersja człowieka.
Każdy z nas widzi uderzające podobieństwo pomiędzy nadrodziną naczelnych — człekokształtnymi, a sobą samym.
Dziecko zapytane o podobieństwo człowieka do zwierząt, jako pierwszy przykład poda właśnie orangutana czy szympansa. Zresztą etymologia słowa szympans nawiązuję do tego podobieństwa. Afrykanie mówiąc szympans mieli na myśli „człowieka z buszu”.

To samo dziecko, kiedy będzie chciało zrozumieć czym jest ewolucja, zapewne łatwiej pojmię to pojęcie, kiedy oprzemy się na przykładzie małp właśnie.

Czy małpa narzeka na pogodę?

Człekokształtne to bez wątpienia istoty nader inteligentne. Widać to w tworzonych przez nich społeczeństwach o określonej hierarchii, tak jak widać to w ich umiejętności do operowania pojęciami abstrakcyjnymi. Głównie dzięki tym umiejętnością zostały szybko okrzyknięte „wersją demo” człowieka.
To podobieństwo od zawsze kusiło badaczy by nauczyć, przede wszystkim szympansy, posługiwać się mową werbalną, która jest domeną człowieka.

Pod koniec XIX wieku Richard L. Garner postawił sobie za cel nauczyć Mojżesza — znalezionego szympansa, kilku prostych słów. Setki godzin spędzonych na lekcjach języka zakończyły się mizernym sukcesem — Mojżesz potrafił jedynie ułożyć usta tak jakby wypowiadał słowo „mama”. Słowo, które jest tak naturalne dla ludzi, które dla wielu z nas jest pierwszym słowem wypowiedzianym w życiu, szympansowi zajęło godziny lekcji, które zakończyły się porażką.

Po porażce Garner’a postanowiono lepiej odwzorować środowisko nauki człowieka. Odwzorowane je wręcz perfekcyjnie. Gua — mała szympansica, była wychowywana wraz z Donaldem — synem Winthrop’a N. Kellogg. Efekt?
Po roku eksperyment przerwano dla dobra dziecka. Powód?
Donald uczył się zachowań i komunikacji swojej „siostry” małpy, a nie odwrotnie.

Od tego momentu uczono małp jedynie komunikacji niewerbalnej, opartej na języku migowym. I tak do historii przeszła Washoe — szympansica, która została nauczona ASL (American Sign Language) używanego głównie przez osoby głuchonieme. Washoe po 5 latach nauki potrafiła aż 160 znaków, a co najważniejsze, łączyła je w proste zdania. Najciekawsze działo się jednak później — szympansica potrafiła nauczyć swojego syna — Louis’a tego samego języka, bez jakiegokolwiek udziału ludzi.

Dziś małpy posługują się głównie językiem Yerkish — językiem leksygramów. Do życia części z nich także wkradła się już technologia, np. orangutany z zoo w Miami komunikują o swoich potrzebach za pomocą specjalnie przystosowanych tabletów. Niezależnie jednak od tego jak zmieniały się narzędzia i języki, jakimi małpy się posługiwały, niezmienne były różnice pomiędzy ich komunikacją, a komunikacją ludzi.

Główną z nich jest werbalizowanie swojej ciekawości Świata. Badacze od lat zadają sobie pytania dotyczące człekokształtnych, a te przez ten sam okres, niezależnie od języka, nie zadały ani jednego pytania.
Człowiek ma jak się okazuje jako jedyny, umiejętność rozwiązywania problemów poprzez zastanawianie się i zadawanie pytań. Małpy rozwiązują problemy, tak jak inne zwierzęta, metodą prób i błędów. To dzięki ludzkiej umiejętności zadawania pytań możemy dziś mówić o skoku cywilizacyjnym. Dzięki temu, że zadajemy sobie pytania, posługujemy się dziś smartfonem, dysponujemy niesamowitym medium, jakim jest internet czy mamy prąd w naszych domach.

I nawet kiedy powstały między nami różnice językowe, to wystarczyło zadać sobie pytanie — „jak je zniwelować?”, by zrozumieć, że wybitne ludzkie umiejętności uczenia się języków, internet i prąd w naszych domach można połączyć w internetowe biuro tłumaczeń.

Polecane publikacje:

[1] http://animals.howstuffworks.com/mammals/chimps-learn-language.htm
[2] Czego nas uczą małpy uczone języka? Łukasz Kwiatek https://youtu.be/LtR1QMQmH-U

Ponad 60 języków i 300 par językowych