Język fiński – cechy charakterystyczne i ciekawostki z kraju wielkich jezior

Język fiński – jaki to język i kto się nim posługuje?

Większość języków, którymi posługują się Europejczycy to języki indoeuropejskie. Język fiński jest natomiast językiem ugrofińskim z rodziny uralskiej. Podobny do niego jest chociażby język estoński, węgierski czy rosyjski (używany w północno-zachodniej części Rosji).

Często w materiałach językowych pojawia się jego porównanie do języka węgierskiego (to również język ugrofiński). Są to jednak zupełnie inne języki. Podobieństwa można dopatrzeć się w ich strukturze, jednak nie brzmieniu. Fin nie zrozumie, co mówi do niego Węgier i na odwrót.

Język fiński jest klasyfikowany również jako język skandynawski. Chociaż sama Finlandia nie leży na terenie Skandynawii – przeczytasz o tym jednak w dalszej części artykułu.

Innymi językami skandynawskimi są: duński, szwedzki oraz norweski.

Językiem fińskim jako językiem ojczystym posługuje się prawie 6 mln ludzi. To jeden z języków urzędowych w Finlandii. Drugim z nich jest szwedzki. W Szwecji z resztą znajduje się również mniejszość fińska, która używa na co dzień rodzimego języka.

Poza tym po fińsku mówią mieszkańcy Estonii, Republiki Karelii w Rosji oraz prowincji Finnmark w Norwegii.

Przyjrzyjmy się teraz jego gramatyce.

Gramatyka języka fińskiego

Nauka gramatyki fińskiej jest uważana za najtrudniejsze zadanie podczas uczenia się fińskiego. Jest ona bardzo złożona i wymaga przyswojenia wielu zasad. Ich zaletą jest jednak logika struktur gramatycznych – można po ich przyswojeniu intuicyjnie posługiwać się fińskim.

Co dla języka jest najbardziej charakterystyczne?

Po pierwsze różnice pomiędzy językiem mówionym a pisanym. Czasami określane są one jako dwa odrębne języki. Język mówiony jest potoczny, pisany natomiast ma więcej „sztywnych form”. Różni się również ich słownictwo, dobierane odpowiednio do charakteru języka – formalnego w piśmie lub nieformalnego w mowie.

Kolejna cecha języka fińskiego to brak czasu przyszłego. Znajdują się jednak w nim 3 czasy przeszłe: perfekti, imperfekti oraz pluskvamperfekti. Przyszłość jest wyrażana natomiast za pomocą czasu teraźniejszego i dodatkowych struktur.

Ponadto fiński wyróżnia także odmiana przez 15 przypadków. Odmieniają się przez nie przymiotniki, zaimki i liczebniki. Można zauważyć wówczas zmianę spółgłosek w wyrazach albo ich całkowity zanik.

Finowie również nie stosują rodzaju gramatycznego, rodzajników oraz przedimków. Używają tym samym form bezosobowych, nie mówią ona, on czy ja. Czasowniki z kolei odmieniane są przez nich za pomocą specjalnych przyrostków (na końcu wyrazów). Określają one tryb, stronę, czas, pytanie lub partykułę.

Wspomniane przyrostki pełnią również rolę przyimków (np. w, z, do). W przypadku pozostałych części mowy sugerują także wiele cech albo nawet zmieniają znaczenie słów.

Alfabet i wymowa fińskiego

W Finlandii używany jest alfabet łaciński. Dodatkowo znajdują się w nim litery ä, ö, å.

W języku występuje aż 8 samogłosek, dlatego też fiński bywa nazywany „językiem samogłoskowym”. Obowiązuje w nim również tzw. harmonia samogłoskowa. Oznacza to, że w danym wyrazie znajdziemy albo samogłoski przednie (ä, ö, y), albo tylne (a, o, u).

Samogłoski w języku fińskim wymawiamy następująco:

ä – wymawiane na pograniczu „a” i „e”, podobnie jak w ang. cat,

ö – wymawiane na pograniczu „o” a „e”, podobnie jak w niem. schön,

å – wymawiana jako „o”,

a – wymawiane jako głębokie, gardłowe „a”,

e – wymawiane przy zwężonych ustach „e”,

i – wymawiane jako długie „ii”,

o – wymawiane jako długie „oo”,

u – wymawiane jako długie „uu”,

y – wymawiane na pograniczu „u” i „i”, jak w niem. für.

Akcent w języku fińskim pada zawsze na pierwszą sylabę w słowie.

Poza tym charakterystyczne są dla niego długie i krótkie głoski, zapisywane przez jedną lub dwie litery w wyrazie. Często zmienia on przez to swoje znaczenie. Ma to miejsce zarówno w przypadku samogłosek, jak i spółgłosek.

Np. uni – sen i uuni – piec, palo – pożar i pallo – piłka.

Podsumowując, język fiński jest dość prosty w wymowie. Wyrazy często są odczytywane tak, jak się je pisze, więc nawet drobne błędy w akcencie pozwolą Finowi zrozumieć rozmówcę.

Dialekty i ich podział w języku fińskim

Finowie mówią wieloma dialektami, związanymi z ich miejscem zamieszkania. Wyróżniamy podstawowe grupy dialektów takie jak: północna, wschodnia i zachodnia. Największe różnice widoczne są między dialektami wschodnimi a zachodnimi.

Najpopularniejsze dialekty Republiki Finlandii to:

• Lounaismurteet,
• Hämäläismurteet,
• Etelä-Pohjanmaan murre,
• Keski- ja pohjoispohjalaiset murteet,
• Peräpohjalaiset murteet,
• Savolaismurteet,
• Kaakkoismurtee.

Szacuje się, że w kraju jest nawet 8 grup dialektów oraz aż 32 używane dialekty. Oprócz nich funkcjonują również gwary językowe lub Finowie posługują się slangiem.

Zanim rozpoczniemy naukę języka, najlepiej wziąć pod uwagę więc dialekt danego regionu Finlandii, aby móc się później swobodnie porozumiewać.

Nauka języka fińskiego w praktyce – jak zacząć?

Skuteczną metodą, która przyświeca nauce niemal każdego języka obcego, jest kontakt z żywym językiem. Jeśli więc uczysz się fińskiego w domu – postaraj się znaleźć rozmówcę, z którym będziesz rozwijać swoje kompetencje językowe. Oglądaj też filmy czy teledyski po fińsku, słuchaj radia lub podcastów.

Jeśli natomiast wybierasz się na kurs języka fińskiego albo będziesz realizować go przez internet, wybierz ten z native speakerem. Postaraj się na nim dużo udzielać – najlepiej w praktyce nauczysz się struktur wypowiedzi, wymowy wyrazów czy stosowania akcentu.

Co do gramatyki języka fińskiego, musisz ją po prostu przyswoić. Szybko zauważysz pewne zależności w języku pisanym, jeśli będziesz z nim często obcować. Słownictwo natomiast warto cały czas poszerzać i powtarzać. Poświęć na to np. pół godziny dziennie i raz w tygodniu rób sobie powtórki.

Tak robią nasi specjaliści od tłumaczeń online.

Najważniejsze zwroty i wyrażenia w języku fińskim

Zanim udasz się do kraju fiordów albo zaczniesz naukę języka fińskiego na kursie, możesz przyswoić kilka przydatnych zwrotów:

• Dzień dobry – Hyvää huomenta
• Cześć – Hei
• Dobry wieczór – Hyvää iltaa
• Do widzenia – Hyvästi
•  Do zobaczenia – Nähdään pian
• Dobranoc – Hyvää yötä
• Miłego dnia – Hauskaa päivän jatkoa
• Finlandia – Suomi
• Polska – Puola
• Jestem Polką / Polakiem – Olen puolalainen / puolalainen
• Nazywam się… – Nimeni on…
• Tak – Joo
• Nie – Ei
• Dziękuje – Kiitos
• Proszę – Ole kiltti
• Przepraszam – Anteeksi
• Jak się masz? – Mitä kuuluu?
• Dobrze – Hyvin
• Bardzo dobre – Oikein hyvä
• Smacznego – Nauti ateriastasi
• Na zdrowie – Terveydeksi
• Pozdrowienia – Terveiset

Ciekawostki z języka i samej Finlandii

Najdłuższe słowo w języku fińskim to epäjärjestel­mällistyttämättö­myydelläänsäkäänköhän, które jest używane na co dzień i oznacza „nawet nie przez jej brak zorganizowania, czyż nie”.

Finowie używają również z wielu przysłów, które mają polskie odpowiedniki np.:

• Nostaa kissa pöydälle – Położyć kota na stół. (Postawić kawę na ławę.)
• Peukalo keskellä kämmentä – Mieć kciuk pośrodku dłoni. (Mieć dwie lewe ręce.)
• Mennä päin mäntyä/penkin alle – Pójść w sosnę/ławkę. (Uderzać głową w mur.)
• Kylmä kuin ryssän helvetissä – Zimno jak w ruskim piekle. (Zimno jak diabli.)

Wiele przysłów w fińskim jest związanych z sauną. Rytuały kąpieli parowych mają dla nich ogromne znaczenie. Odmówienie wspólnego saunowania może się spotkać z obrazą Fina. Obrazują to powiedzenia: „Są dwa miejsca święte – kościół i sauna”, „Kawy i sauny się nie odmawia” albo „Jeśli sauna cię nie uleczy, to nic ci nie pomoże”.

Szósty dzień tygodnia w Finlandii nazywany jest dniem sauny. Ma służyć oczyszczeniu ciała i umysłu przed niedzielą, która służy odpoczynkowi od pracy.

Posługując się językiem fińskim trzeba też uważać na „fałszywych przyjaciół”, czyli wyrazy, które nie oznaczają wcale tego, co sugerują. Najlepiej widać to również na przykładach.

• Kotka – w języku fińskim oznacza „orzeł”,
• Kura – w języku fińskim oznacza „błoto”,
• Lato – w języku fińskim oznacza „stodoła”,
• Matka – w języku fińskim oznacza „podróż”,
• Osa – w języku fińskim oznacza „część”,
• Pora – w języku fińskim oznacza „wiertarka”,
• Villa – w języku fińskim oznacza „wełna”.

Wioska Świętego Mikołaja

Jak to się stało, że Święty Mikołaj (biskup najprawdopodobniej zamieszkujący tereny dzisiejszej Turcji) znalazł się w Finlandii? Wszystko za sprawą opowieści, że jego dom znajduje się na Biegunie Północnym. Tak ukształtowała jego wizerunek kultura zachodnia – jako starszego pana z brodą, w saniach z „magicznie” unoszącymi się reniferami, w krainie pełnej śniegu.

W latach 30-tych XX wieku Św. Mikołaj zamieszkał natomiast na górze Korvatunturi (fin. góra-ucho). Taką opowieść snuł w fińskim radio jeden z pracowników. Na górze-ucho Mikołaj miał wszystko słyszeć i wiedzieć dzięki temu, które dzieci były grzeczne i zasługują na prezenty.

Następnie jego dom „przeniesiono” do miejscowości Rovaniemi w Laponii. Znajdowała się tam chata, którą odwiedzali turyści. Jej rozbudowa do rangi świątecznego miasteczka sprawiła, że powstał park rozrywki zwany dziś wioską Św. Mikołaja.

Czy Finlandia to Skandynawia?

Odpowiedź może się wydawać oczywista, ale … Finlandia pod względem terytorialnym nie jest częścią Skandynawii. Należą do niej takie kraje jak Norwegia, Szwecja oraz Dania. Pod względem etnograficznym można do nich również dołączyć Islandię. Używane w nich języki należą do rodziny języków skandynawskich, pochodzenia germańskiego.

Finlandia natomiast jest kojarzona ze Skandynawią ze względu na podobieństwa kulturowe i wydarzenia historyczne. Określanie jej częścią Skandynawii nie jest błędem i właściwie tak się przyjęło, chociaż w rzeczywistości mija się to z prawdą.

Zaciekawiliśmy Cię informacjami na temat języka fińskiego i samej Finlandii? Może zdecydujesz się zwiedzić kraj lub nawet w nim pracować. Język fiński jest uważany za język biznesowy. Wiele firm z Finlandii ma swoją siedzibę w Polsce lub prowadzi działalność międzynarodową. Możesz więc znaleźć w nich zatrudnienie.

Jeśli potrzebujesz tłumaczenia dokumentów na fiński lub z fińskiego na polski – chętnie się tym zajmiemy! P.S. Sprawdź inne nasze języki tłumaczeń.

To też Cię zainteresuje:

Język norweski. Wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć

Język chiński mandaryński, czyli standardowy język chiński i odmiany chińskiego

Język angielski. Co musisz o nim wiedzieć? Poznaj książki do samodzielnej nauki.