Język szwedzki – charakterystyka i nauka jednego z języków skandynawskich

Jaki jest język szwedzki? Czy trudno się go nauczyć? Czy warto iść na kurs języka szwedzkiego?

Coraz częściej język skandynawski jest wymagany do objęcia atrakcyjnego stanowiska pracy. Poza tym dobrze wygląda w CV i otwiera wiele możliwości do podróżowania po Europie. Jeśli więc myślisz o jego nauce, pomysł jest w pełni trafiony.

Warto też nauczyć się szwedzkiego, by odwiedzić samą Szwecję. Monarchię parlamentarną, która jest pełna lasów zamieszkałych przez łosie, życzliwych osób oraz wszechobecnego lagom.

Rys historyczny języka szwedzkiego

Język szwedzki jest zaliczany do grupy językowej północno-germańskiej. Dokładnie wywodzi się natomiast z języka pra-nordyckiego, którym posługiwali się wikingowie. Na skutek ich wypraw morskich pra-nordycki został podzielony na różne dialekty, które obecnie odpowiadają terytorium Szwecji, Norwegii czy Danii.

Szwedzki runiczny

Jednak zajrzyjmy znacznie głębiej w historię. Otóż początków języka szwedzkiego można się dopatrzeć już w 800 w. n.e. Pierwszym alfabetem, którym się posługiwano był alfabet runiczny – futhark. Najpierw składał się on z 24 znaków, później już tylko z 16.

Wiele słów, które wywodzą się z tamtych czasów, pozostało do dziś w językach skandynawskich np. vinter. Podobna jest również ich wymowa. W I tysiącleciu język szwedzki runiczny przeszedł przemianę fonetyczną. Zniknęły dyftongi ey, au, öy, zastąpione przez ö. Tak jest do dziś.

Szwedzki starożytny

Kolejny okres kształtowania się szwedzkiego to starożytność. Mniej więcej do końca XV w. język przeszedł dużą przemianę. Miał na nią wpływ głównie kościół. To dzięki niemu Szwedzi przestali posługiwać się runami. Z około XIII wieku pochodzi pierwsza księga zapisana alfabetem łacińskim. W szwedzkim pojawiły się też wpływy z języka niemieckiego, ponieważ kraj był partnerem handlowym Północy. Zapożyczono niektóre słowa oraz przyrostki czy przedrostki niemieckie.

Z tego okresu pochodzą również słowa z łaciny czy greki. Wszystkie związane są z religią chrześcijańską – łac. kristen, konfirmation, kloster; grec. apostel, biskop, profet.

Nowoszwedzki

Okres nowoszwedzkiego datowany jest na XVI w., do początków XX w. Kształtowanie się wówczas języka można podzielić również na kolejne dwa okresy – starszy nowoszwedzki i młodszy nowoszwedzki. W pierwszym z nich książki drukowano już po szwedzku, a język zyskał większą rangę niż dotychczas popularna łacina. Używany wtedy szwedzki był już dość podobny do współczesnego, a na pewno zrozumiały dla lingwisty.

Do języka zaczęły przenikać też kolejne zapożyczenia. Tym razem z francuskiego np. paraply, kalsonger, poesi, pjäs, byrå, fåtölj.

Drugi okres rozwoju nowoszwedzkiego to przede wszystkim pojawienie się pierwszej szwedzkojęzycznej gazety, a mianowicie „Then Swänska Argus”. Król Gustaw III Waza założył również Akademię Szwedzką, która miała za zadanie wydawać słowniki i dbać o „czystość” języka.

Szwedzki współczesny

Od 1906 roku zaczął kształtować się szwedzki współczesny. Uchwalono bowiem wielką reformę dotyczącą pisowni. Nowe zasady dotyczyły pisania „v” zamiast „f” w niektórych wyrazach, a także wycofania starych form odmiany słów. Impulsem do tych zmian był wpływ angielskiego na szwedzki. Nie tylko gramatyka była na nim wzorowana. W szwedzkim pojawiło się także wiele zapożyczeń np. designa, surfa, shoppa.

Można nawet stwierdzić, że fascynacja angielszczyzną przerodziła się w nowy okres kształtowania języka szwedzkiego – Svengelsk.

Obecnie szwedzki jest językiem ojczystym dla prawie 10 milionów ludzi. To najpopularniejszy język skandynawskim. Oficjalnie posługują się nim mieszkańcy Szwecji, Wysp Alandzkich oraz niektórych regionów Finlandii. Język szwedzki jest również w Finlandii drugim językiem urzędowym. Używa go w sumie około 6% Finów. W szkole podstawowej i na uczelniach wyższych jest językiem obowiązkowym.

Poza tym szwedzki jest na tyle uniwersalny, że rozumieją go oprócz Finów również Norwedzy czy Estończycy.

Zresztą w samej Estonii i na Łotwie również używany jest język szwedzki. Nie ma statusu języka urzędowego, ale stanowi spuściznę krajów po wojnie o Inflanty.

Dialekty języka szwedzkiego

Standardowy język szwedzki to Riksvenska. Wywodzi się z aglomeracji sztokholmskiej i najwięcej nauczycieli uczy właśnie tej odmiany języka. Jednak w Szwecji istnieje oprócz niego 6 dialektów głównych, które mają zasięg terytorialny, oraz dialekty pochodne. Wiele z nich jest starszych od standardowego języka szwedzkiego.

Jednym z najbardziej specyficznych odmian języka jest Rinkebysvenska. To imigranci mówią dialektem.Wykształcił się on na przełomie XX i XXI w. w północnej części Sztokholmu. Jego cechy charakterystyczne to m.in. duża liczba zapożyczeń z angielskiego oraz inna intonacja w wymowie.

Alfabet w Szwecji

Nadmieniliśmy już, że na początku szwedzki opierał się na alfabecie runicznym. Następnie jednak zaczęto używać alfabetu łacińskiego i tak jest do dziś.

Alfabet szwedzki składa się z 29 liter. Od języka polskiego różni go obecność liter Å, Ä, Ö. Wymienia się je po literze Z, a więc na samym końcu alfabetu. Niekiedy dla ułatwienia stosuje się inny zapis tych trzech liter:

• å – aa
• ä – ae
• ö – oe

Poza tym warto zwrócić uwagę na litery pojawiające się tylko w zapożyczeniach z innych języków.

Przykładowo litera Ü nie występuje w szwedzkim języku. Pojawia się jednak w zapożyczeniach z niemieckiego i wówczas traktowana jest jako wariant Y. Litera À występuje natomiast tylko w jednym słowie (czy nawet przyimku) zapożyczonym z francuskiego – à (np. biljetter à tio kronor – bilety po dziesięć koron). Z kolei É pojawia się w zapożyczeniach z różnych języków i czytane jest jako A lub E.

Wymowa i akcent

Wymowa liter, które znajdują się w języku szwedzkim wygląda natomiast następująco:

å – brzmi jak oa,

ä – brzmi jak e,

ö – dźwięk między o i e,

a – brzmi jak głębokie a,

e – brzmi często jak ie,

i – brzmi podobnie jak i,

o – brzmi jak u lub o,

u – brzmi jak u,

y – dźwięk między i a u,

g – przed e, i, y, ä, ö brzmi jak j,

g – przed a, u, o, å brzmi g,

k – przed e, i, y, ä, ö brzmi podobnie do ś,

k – przed a, u, o, å brzmi jak k,

c – przed e, i, y, ä, ö brzmi jak s,

c – przed a, u, o, å brzmi jak k,

Należy też uważać na ich zestawienia, które cechuje wymowa:

sj, stj, sk (ale tylko przed e, i, y, ä, ö), skj, sh, sch, ch – brzmią jak dźwięk między sz a h,

rs – brzmi podobnie jak sz,

tj, kj – brzmi podobnie jak ś,

dj, hj, gj, lj – brzmi podobnie jak j,

rg, lg – brzmią odpowiednio jak rj lub lj,

rt – brzmi jak cz,

rd, rl, rn – r jest nieme – brzmią odpowiednio jak d, l, n.

Należy też pamiętać, że akcent w języku szwedzkim jest ruchomy. Nie zawsze pada na tą samą sylabę. Czasem nawet w jednym słowie występują dwa akcenty, przez co zdania wypowiadane po szwedzku brzmią bardzo melodyjnie dla Polaków.

W języku szwedzkim występują również długie i krótkie samogłoski – krótkie przed dwiema lub więcej spółgłoskami, długie natomiast przed jedną spółgłoską.

Szwedzka gramatyka od podstaw

Na co zwrócić szczególną uwagę w szwedzkiej gramatyce? Bardzo ważna jest właściwa kolejność słów w zdaniu. Podobnie jak w języku angielskim stosuje się konstrukcję podmiot – orzeczenie – reszta zdania (SVO). To konstrukcja taka sama jak w języku polskim, co ułatwia naukę.

Pytania tworzymy natomiast przez inwersję, a w zaprzeczeniach stosujemy szyk zdania taki sam jak w twierdzeniach oraz wyraz przeczący „inte”.

Rzeczowniki mają dwa rodzaje gramatyczne – męsko-żeński „utrum” z rodzajnikiem en oraz nijaki „neutrum” z rodzajnikiem ett. Należy również zwrócić uwagę na „określoność” rzeczowników. Inaczej zapiszemy „ta dziewczyna”, a inaczej „jakaś dziewczyna”. Zmieniają się wówczas końcówki rzeczowników.

W języku szwedzkim zachowały się również tylko dwa przypadki – mianownik i dopełniacz. W liczbie mnogiej rzeczowników stosuje się jednak aż 5 deklinacji.

Jeśli chodzi o czasowniki, to nie odmieniają się przez osoby i liczby. Czasownik stosuje się jednak zawsze z określonym zaimkiem. Ma on również cztery grupy koniugacyjne. Bezokoliczniki łatwo rozpoznać, bo są zapisywane z „att”.

Zaimki osobowe w Szwecji wyglądają następująco:

jag – ja

du – ty

han – on

hon – ona

den lub det – ono

vi – my

ni – wy

de – oni/one

ni – Państwo

Czy warto znać szwedzki?

Jak wspomnieliśmy, szwedzki jest najpopularniejszym z 5 języków skandynawskich. Pozwala zrozumieć również norweski, estoński czy fiński. Podobieństwa można zauważyć pomiędzy szwedzkim a duńskim. Po szwedzku porozumiemy się także podczas podróży do Finlandii, bo jest tam językiem urzędowym.

Znajomość szwedzkiego może być podstawą do opanowania innych języków skandynawskich. Standardowy szwedzki pisany i mówiony otwiera wiele możliwości dalszej nauki.

Do opanowania języka szwedzkiego przekonują również wysokie zarobki, oferowane przez pracodawców w tym kraju. Stanowi on dodatkowy atut w CV, jeśli staramy się również o posadę w innym kraju skandynawskim albo firmie, która prowadzi z nim współpracę. Z kraju wywodzi się wiele dużych firm, które poszukują pracowników – IKEA, Volvo, H&M, Skanska, Spotify, Oriflame czy Nordea.

Poza tym kultura kraju przekonuje wielu obcokrajowców do przeprowadzki. Szwedzi są zadowoleni z życia, wyznają zasadę lagom, czyli równowagi, harmonii, umiaru. Żyją zgodnie z naturą, bez nadmiaru przedmiotów. To państwo, w którym kilka razy dziennie obowiązkowa jest fika, czyli przerwa na kawę. Szwedzi zawsze znajdą czas na rozmowę przy kawie i koniecznie cynamonowej bułeczce kanelbullar.

Jak nauczyć się języka szwedzkiego?

Istnieją różne metody nauki szwedzkiego. Jedną z nich jest zapisanie się na kurs. Szkoła języków skandynawskich najlepiej wprowadzi w gramatykę szwedzkiego, a lektor czy lektorka pomoże w odpowiedniej wymowie słów. W nauce języka pomogą też odpowiednio dobrane podręczniki.

Poza tym można zacząć naukę szwedzkiego od pobrania jednej z aplikacji językowych. Pomoże ona w opanowaniu podstawowych słówek oraz zasad gramatycznych. W wielu aplikacjach można ustawić czas, jaki chcemy codziennie poświęcić na naukę. Dzięki temu program przypomni nam o kolejnych lekcjach wyświetlając powiadomienia.

Przykłady aplikacji do nauki szwedzkiego: Duolingo, Memrise, Busuu czy SuperMemo.

W nauce pomoże na pewno też kontakt ze szwedzką kulturą. Na platformach streamingowych znajduje się wiele szwedzkich tytułów jeśli chodzi o seriale czy filmy. Mają one specyficzny klimat i trzymające w napięciu wątki. Poza tym nie tylko ABBA jest jednym ze szwedzkich zespołów muzycznych, których muzyki warto posłuchać. Tym, którzy poznali już podstawy języka polecamy też czytanie w oryginalne szwedzkich kryminałów, chociażby słynnego Stiega Larssona.

Przydatne zwroty, które warto zapamiętać

Oto lista zwrotów i wyrażeń po szwedzku, które przydadzą się na początku nauki albo podczas podroży do kraju:

• Dzień dobry – God morgon
• Cześć – Hej
• Witam – Hallå
• Dobry wieczór – God kväll
• Do widzenia – Adjö
• Do zobaczenia – Ses snart
• Dobranoc – Godnatt
• Miłego dnia – Ha en bra dag
• Tak – Ja
• Nie – Nej
• Dziękuje – Tack
• Proszę – Snälla du
• Przepraszam – Ursäkta mig
• Jak się masz? – Hur mår du?
• Dobrze – Tja
• Bardzo dobre – Mycket bra
• Smacznego – Smaklig måltid
• Na zdrowie – Välsigna dig
• Pozdrowienia – Hälsningar

Królestwo Szwecji – co jeszcze warto o nim wiedzieć?

Zacznijmy od tego, że Szwecja jest jedną z 12 pozostałych na Starym Kontynencie monarchii. Najczęściej królowie są kojarzeni z Wielką Brytanią, jednak w Szwecji również mieszka duża rodzina królewska – Kungafamiljen. Obecnie na tronie Szwecji zasiada najdłużej panujący w historii król Karol XVI Gustaw. Rządzi on krajem od prawie 5 dekad. Jego następczynią jest jego najstarsza córka – Wiktoria Bernadotte.

Szwedzka rodzina królewska mieszka w Sztokholmie, a dokładnie w Pałacu Drottningholm.

Dla Szwedów bardzo ważna jest natura. To w tym państwie znajduje się 29 parków narodowych i ponad 4000 rezerwatów przyrody. Mówi się, że to duży kraj z małą liczbą ludzi. I rzeczywiście tak jest. Szwedzi cenią sobie również przestrzeń. Średnio więc na 1 km2 mieszka 22 osoby. Najwięcej z nich osiedla się w miastach i na przedmieściach.

Szwedzi to naród, który dba także o porządek. Nikt nie stoi poza kolejką, nie trąbi na ulicach. Szwedzi nie wstają z miejsc, dopóki nie ruszy pociąg. Wszystko dla nich ma swój czas, a kultura uznawana jest za wartość nadrzędną.

I na koniec, kraj słynie też z łosi. W szwedzkich lasach jest ich tak dużo, że co roku prowadzony jest odstrzał. Nic więc dziwnego, że jedna z marek szwedzkich samochodów, reklamowana jako najbezpieczniejsza na świecie, nazywana jest „autem na łosie” i posługuje się symbolem zwierzęcia.

Zaciekawił Cię wpis na temat języka szwedzkiego? Możesz w każdej chwili zacząć jego naukę.

Wszystkie 5 języków skandynawskich znajdziesz w ofercie dogadamycie.pl. Jeśli więc potrzebujesz tłumaczenia online w języku szwedzkim, norweskim, fińskim czy innym, z przyjemnością nawiążemy współpracę.