Język Imperium Perskiego – jaki jest i kto dzisiaj używa języka perskiego?

Persja kojarzy się z podbojami greckimi czy czasami Aleksandra Wielkiego. Poza tym do dzisiaj używa się przymiotnika perski w określeniu na oryginalne, tkane dywany czy ogrody, które uchodzą za jedne z najpiękniejszych na świecie. 

Imperium Perskie upadło wiele lat temu, a na jego ziemiach współcześnie znajduje się głównie Iran. Zarówno w nim, jak i innych państwach używany jest jednak do dziś język perski. 

Jaki on jest? Czy trudno się go nauczyć? I dlaczego warto spróbować?

Historia Imperium Perskiego

Imperium Perskie zostało zasiedlone około I w p.n.e. Wtedy to na jego ziemie przybyli Persowie i Medowie, którzy jednak nie walczyli ze sobą, a dążyli do zjednoczenia. 

Persją władało wielu królów, którzy prowadzili walki na rozmaitych ziemiach, podbijając kolejne z nich. Niebawem pod ich władaniem znalazły się Lidia, Babilonia, cała Wyżyna Irańska, a nawet Egipt. 

Dobrą passę Persów przerwali jednak Grecy. Liczne walki osłabiły kraj, a wykorzystał to Aleksander Wielki (Macedoński), który podbił i rządził imperium. 

Po śmierci przywódcy, w Persji zapanowała monarchia hellenistyczna. Następnie toczono walki z Rzymem o tereny na Bliskim Wschodzie. I kolejny raz osłabione państwo przejął inny lud – tym razem Arabowie. Wprowadzili oni Islam oraz język arabski jako urzędowy. 

Jednak ich rządy też zostały obalone. Przez ziemie Persji przetoczyło się wiele narodów, kolejni władcy i wodzowie. Grabieży dokonywał na nich nawet Czyngis-Chan. Większość ludności została wymordowana, a imperium chyliło się ku upadkowi. 

Dopiero dynastia Safawidów uratowała kraj, rozwijając gospodarkę oraz unowocześniając państwo. Kres temu położyli jednak Afganowie. Imperium rządzili ich królowie, ale w narodzie budziła się świadomość odrębności i coraz częściej wybuchały powstania.

W okresie kolonizacji Persja stała się natomiast półkolonią brytyjską i rosyjską. Wpływy Wielkiej Brytanii i Anglii, a także zagraniczny kapitał, uświadomiły Persom jak bardzo potrzebują reform i odbudowy państwa. Ich rosnące wymagania i konflikt interesów sprawiły, że Wielka Brytania i Rosja podzieliły się ziemiami. Cały XX wiek to jednak ścieranie się ich wpływów, a także próby dołączenia do nich Amerykanów, którzy także chcieli mieć swoją rolę w polityce Wschodu. 

W końcu w 1935 roku nazwę Persja zmieniono na Iran. Oznacza ona dosłownie “kraj Ariów” – jednego z ludów zamieszkujących tamtejsze tereny. 

W 1979 roku Iran stał się natomiast niezależnym państwem, w którym obalono monarchię. 

Kto obecnie mówi po persku?

Jak można się domyśleć, po persku mówią więc Irańczycy, ale nie tylko. Ze względu na rozległe obszary Imperium Perskiego, język ten rozpowszechnił się także w Afganistanie, Tadżykistanie, części Rosji (głównie ze względu na migrację Tadżyków), Uzbekistanu czy Iraku. Łącznie posługuje się nim około 50 mln ludzi na świecie. 

Można wyodrębnić 3 etapy kształtowania się języka perskiego:

• staroperski – od początku powstania aż do podboju Aleksandra Wielkiego.
• średnioperski – IV w. p.n.e. – VII w. n.e.
• nowoperski – od najazdu Arabów, co miało miejsce w VII w. n.e. aż do XX w.

Ostatni z nich – język nowoperski – jest używany obecnie. 

Jednak w różnych krajach, język perski jest inaczej nazywany. W Iranie to farsi, w Afganistanie kabuli czy dari, a w Tadżykistanie po prostu tadżycki. Uznaje się, że wszystkie te języki są odmianą perskiego lub jego dialektem, powstałym na bazie języka źródłowego. 

Inne nasze języki tłumaczeń znajdziesz tutaj: https://dogadamycie.pl/jezyki-tlumaczen/

Czy język perski jest trudny?

Język perski należy do grupy języków indoeuropejskich (tak samo jak polski), jednak daleko mu do języków używanych w Europie. Naukę utrudnia zwłaszcza inne pismo czy skomplikowana gramatyka. Zacznijmy jednak omawianie języka jego alfabetu. 

Perski alfabet – sanskryt bez samogłosek

Język perski bazuje na zmodyfikowanym alfabecie arabskim. Znajduje się w nim 28 liter arabskich i 4 nowe – wprowadzone na potrzeby perskiego, wszystkie zapisywane sanskrytem. 

Źródło: https://www.iranchamber.com/scripts/persian_alphabet.php

Ciężko zapisać alfabet perski za pomocą innego alfabetu, ponieważ nie zawiera samogłosek. Problem ten nie występuje w przypadku prób zapisu w językach semickich, chociaż i tutaj pojawiają się trudności, które doprowadzają do niejasnego znaczenia słów. Ich odczyt staje się niemożliwy bez znajomości języka, a przecież na początku nauki, słownictwo perskie jest każdemu obce. 

Kolejną trudnością w perskim piśmie jest fakt, że niektóre litery łączą się z innymi, a niektóre nie. Są one również do siebie bardzo podobne, różni je np. ułożenie kropek. 

Słowa i całe zdania są także zapisywane od prawej do lewej strony, co zawsze stanowi dla użytkowników alfabetu łacińskiego pewną nowość do przyswojenia.

Zapożyczenia z wielu języków

Jak wspominaliśmy, przez ziemie perskie przewinęło się wiele narodów, które toczyły na niej walki. Poza tym Persowie również korzystali z dobytku podbitych krajów. W ten sposób w języku znalazło się wiele zapożyczeń, które funkcjonują w nim do dziś. 

W perskim jest najwięcej słów zapożyczonych z języka arabskiego, ale też z rosyjskiego czy angielskiego (z okresu kolonizacji). Poza tym doszukać się w nim można terminów francuskich, tureckich czy greckich. 

Szacuje się, że rdzenne słowa w perskim to tylko 30-40% zasobu języka.

Jednak jak to w języku perskim, zapis zapożyczeń także przysparza problemów. Nie jest on intuicyjny, ale pojawiają się w nim skomplikowane zestawienia liter z sanskrytu. Często zapis zapożyczeń lub ich odczyt sprawia trudność samym Irańczykom.

Konstrukcja izafetowa w perskiej gramatyce

Konstrukcja izafetowa to najważniejsza zasada gramatyczna w języku perskim. Określa związki między wyrazami, porządkując słowa określane i określające. 

Jak to wygląda w praktyce? Otóż, wyraz określany jest na pierwszym miejscu, a wyrazy go określające (często przymiotniki, przysłówki itp.) stoją na kolejnych.

My powiemy więc – Ładna kobieta. Irańczyk – Kobieta ładna. Itp.

Kiedy wyrazów jest wiele, konstrukcja izafetowa przyjmuje postać długiego łańcucha. To również tworzy komplikacje. W takiej konstrukcji mogą znajdować się kolejne konstrukcje i ciężko odczytać właściwe znaczenie tekstu.

Budowa zdań – model SVO

Budowa zdań w języku perskim również jest inna niż chociażby w polskim. Bazuje on na modelu SVO (podmiot-dopełnienie-orzeczenie), a nasza na SVO (podmiot-orzeczenie-dopełnienie). 

Dosłowne tłumaczenie nie wchodzi więc w grę i bywa częstym powodem błędów składniowych.

Język perski mówiony a pisany 

Język perski mówiony znacznie różni się od języka pisanego. W dodatku widać różnicę też w perskim mówionym potocznym a oficjalnym. Trzeba więc zastanowić się dobrze, którego języka używamy w danej chwili. 

Nie ułatwia to także nauki i późniejszej komunikacji po persku. Zmianie ulega szyk zdania, w którym orzeczenie wychodzi na pierwsze miejsce. Tematy czasownikowe są skracane, a przyimki zanikają. Zamiast nich pojawiają się zaimki sufigowane, które wyrażają dopełnienie. 

Perski i polski – podobne tylko z nazwy?

Wydawać by się mogło, że perski nie jest więc w ogóle podobny do polskiego. To język zawiły, egzotyczny, pełen zapożyczeń i skrótów językowych. Jednak mimo to, można się w nim doszukać pewnych podobieństw.

Cechy wspólne są również ułatwieniem w nauce. Zwiększają więc motywację do jego opanowania. 

W języku perskim występują te same głoski, co w języku polskim. Trzeba się nauczyć jedynie trzech z nich – krtaniowego „g”, tylnojęzyczkowego „k” i charczącego „h”. Nie stanowi to jednak dla Polaków problemu. 

Język perski czerpie z resztą sporo z arabskiego, a ten jest bliższy polskiemu. 

Poza tym perska odmiana czasowników jest podobna do polskiej. Każda osoba posiada końcówkę czasownikową, więc nie trzeba wprowadzać zaimków osobowych. 

Jeśli mowa natomiast o zapożyczeniach, to w perskim pojawiają się także te z naszego języka. Przykładem jest  słowo „zapas”, które znaczy to samo w obudwu językach.

W polskim zresztą również pojawiają się zapożyczenia z perskiego, które są mile widziane przez początkującego studenta języka. To między innymi wyrażenie „szach mat” (shâh mât), jaśmin (yasmin), bazar (bāzār), kaftan (khaftân), szalik (shāl).

Podstawowe zwroty w języku perskim

Jak przywitać się po persku albo podziękować? Oto kilka zwrotów, które przydadzą się podróżującym albo rozpoczynającym naukę języka:

• Cześć – !سلام! – salom
• Dzień dobry! – صبح بخیر – Sobh bechejr
• Dobry wieczór! – شب بخیر – Szab bechejr
• Do widzenia! – خدا حافظ – Chodo hofez
• Dobranoc! – شب خوش – Szab chosz
• Jak się masz? – چطوری؟ – Czetori?
• Mam się dobrze – خوبم – Chubam
• Gratulacje! – تبریک می گویم! – Tabrik migujam
• Wszystkiego najlepszego! – تبریک! مبارک! – Tabrik! Moborak!
• Dziękuję – مرسی ممنون – Mersi. Mamnun
• Przepraszam – خشید – bebachszid
• Jak dojadę do…? – به ….. چطور بروم؟ – … czetor berawam?
• Ile kosztuje…? – …. چند است؟ – … czand ast?
• Gdzie mogę kupić? – کجا می توانم بخرم؟ – kodżo mitawonam becharam?
• Gdzie jest…? – ….. کجا است؟ – …. Kodżo Ast?

Dlaczego warto uczyć się perskiego?

Po pierwsze perski jest używany w różnych krajach, a więc otwiera nowe możliwości turystyczne. Bliski Wschód jest uważany za atrakcyjny do podróży, a odmienna kultura i zwyczaje przyciągają wiele osób.

Po drugie znajomość perskiego w odwiedzanych krajach jest mile widziana i spotyka się z przychylnością miejscowych. Zapytanie o drogę po persku czy zwykłe podziękowanie stanowi więc nie tylko ułatwienie w komunikacji, ale też uprzejmość ze strony podróżujących.

Język perski jest również 22. najpopularniejszym językiem na świecie. I na tyle egzotycznym, że jego znajomością można się naprawdę pochwalić. 

I na koniec – nauka perskiego otwiera drzwi do rozwoju biznesu. W 2016 roku Izrael został otwarty na kontakty gospodarcze z Zachodem, a język perski zyskał na atrakcyjności. W kraju można prowadzić interesy, znaleźć pracę czy potencjalnych klientów. 

Kilka sposobów na przyspieszenie nauki

Naukę języka perskiego najlepiej zacząć zapisując się na kurs językowy tradycyjny albo online. Nikt tak dobrze nie wytłumaczy zasad gramatycznych, wymowy czy konstruowania wypowiedzi jak doświadczony nauczyciel. A najlepiej, aby na kursie języka perskiego zrobił to native speaker.

Jednak naukę można przyspieszyć również na inne sposoby. Perski stanie się bardziej przyjazny, kiedy codziennie znajdziemy chwilę na przyswojenie jej podstaw czy nowych słów. Można to robić za pomocą aplikacji na telefon np. uTalk czy Mondly. 

Można też znaleźć w internecie programy czy nagrania po persku, które można będzie w każdej chwili odsłuchać i oswajać się z perską wymową. 

Poza tym nieocenioną pomocą są podręczniki i repetytoria – nie tylko te z kursu, ale też dodatkowe, których forma nauki przypadnie konkretnej osobie do gustu.

Perski dobytek współcześnie

Wspomnieliśmy już o perskich dywanach. Rzeczywiście były one wyplatane na ziemiach Persji jeszcze za czasów jej istnienia, a obecnie rzemiosło kontynuowane jest w Iranie. To stamtąd pochodzą charakterystyczne wzory i kolory dywanów, produkowanych nadal w tradycyjny sposób.

Oryginalny styl perskich ogrodów sprawił, że znajdują się nie tylko na ziemiach dawnej Persji, ale nawet w Europie. Najsłynniejszy z nich to ogród przy Tadż Mahal w Indiach. Niektóre wpisane są nawet na listę dziedzictwa UNESCO. 

Więcej na temat języka Indii dowiesz się z artykułu: Język hindi od podstaw – pochodzenie, zasady i nauka

Persja zasłynęła z resztą z niepowtarzalnej architektury. W ogrodach także można spotkać perskie kolumny i mini rzeźby. Poza tym perskie świątynie czy pałace podziwiane są przez turystów z różnych krajów. Wiele zabytków istnieje do dziś i można je oglądać w pierwotnym, zabezpieczonym stanie. 

Co jeszcze kojarzy się z Persami? Oczywiście koty. Rasa kotów perskich, uwielbiana przez hodowców, wywodzi się właśnie z imperium. Szacuje się, że persy pojawiły się w czasach wypraw krzyżowych, czyli w XI w. n.e.

Czy historia Persji, jej kultura oraz język nie są ciekawe? Myślisz o rozwoju biznesu na terytoriach dawnego imperium lub pozyskaniu kontrahentów w Iranie? Tłumaczeniem wszelkich potrzebnych do tego dokumentów, strony www czy kampanii promocyjnych zajmiemy się w dogadamycie.pl.

Oferujemy tłumaczenia na perski i z perskiego – zawsze profesjonalnie, szybko, niezawodnie. Zapraszamy do współpracy.