Język duński – podstawowe informacje i ciekawostki z kraju Andersena

Dania to kraj o pięknych widokach. Kolorowe kamienice w miastach portowych pojawiają się na wielu fotografiach. W większości kojarzy się ona jednak z baśniami Andersena czy klockami LEGO, uwielbianymi przez dzieci i dorosłych.

Poza tym Dania nazywana jest nieszczęśliwszym krajem na świecie. Dlaczego, odpowiadamy w artykule dogadamycie.pl.

Zacznijmy jednak od języka duńskiego, jego charakterystyki i najlepszego sposobu na naukę.

Język duński – wprowadzenie

Język duński należy do grupy języków północnogermańskich, a w szerszym kontekście do języków skandynawskich. Posługuje się nim około 6 mln osób na świecie. Głównie są to mieszkańcy Danii, ale też Kanady, Niemiec, Islandii, Szwecji, Norwegii, Zjednoczonych Emiratów Arabskich czy USA.

Na Wyspach Owczych i Grenlandii duński jest również językiem urzędowym. Są to terytoria współzależne Danii. Wraz z nią tworzą Królestwo Danii.

Na terenie północnych Niemiec duński ma status języka chronionego mniejszości narodowych. Na Islandii dzieci uczą się obowiązkowo duńskiego w szkole. Wzięło się to stąd, że Islandia należała do terytorium Danii aż do 1944r.

Język duński jest tak podobny do norweskiego czy szwedzkiego, że mieszkańcy tych krajów mogą się ze sobą z łatwością porozumieć.

Przeczytaj też: Język norweski. Wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć

Ma on jednak 3 główne dialekty – jutlandzki, zelandzki i fioński. Język duński standardowy to natomiast rigsdansk lub rigsmål, czyli mieszanka dialektu zelandzkiego i dialektu miejskiego z Kopenhagi.

Język duński a polski

Czy mimo odległości geograficznej możemy doszukać się w języku duńskim i języku polskim cech wspólnych? Odpowiedź brzmi – tak. To naleciałości, które pojawiły się w nich za sprawą kontaktów morskich. Największą z nich jest nazwa naszego miasta Gdańsk i określenie języka duńskiego – dansk. Mówi się, że w VIII i IX wieku w Gdańsku znajdowało się duńskie osiedle.

Istnieją również słowa, które z łatwością zapamiętamy ucząc się duńskiego. m.in. polski plac to duński plads, polski temat to tema, polski biskup to biskop, a tron to trone. Jest z resztą wiele takich przykładów.

Najczęściej odnajdywanym przez Polaków fałszywym przyjacielem w języku duńskim jest natomiast słowo „tak”, które oznacza „dziękuję”. Zanim więc się na coś zgodzimy, warto poznać podstawowe zwroty po duńsku, aby nie wpaść w pułapkę językową.

Duńska gramatyka

Zgłębiając temat językowy duńskiego, należy najpierw przyjrzeć się dokładnie duńskiej gramatyce.

Jeśli chodzi o czasowniki, to w bezokoliczniku pojawia się przed nimi „at” np. at spise (jeść). Jeśli chcemy stworzyć formę osobową czasownika, pozbywamy się „at”, a zmiast tego dodajemy na końcu wyrazu „r” np. spiser (jem, je). Oczywiście są również wyjątki tej zasady, których trzeba się po prostu nauczyć na pamięć.

Dla każdej osoby czasownik ma taką samą formę. Nie ma więc tutaj skomplikowanej koniugacji.

Czasowniki dzielą się jednak na słabe i mocne. Reguluje to odmiana przez czasy. Słabe czasowniki dzielą się na te z końcówkami -ede i -de oraz te z końcówką -te, które tworzą czas przeszły. Mocne natomiast to czasowniki nieregularne.

Rzeczowniki, podobnie jak w języku niemieckim, występują z rodzajnikiem – nienijakim (utrum), przed którym stawiamy „en” i nijakim (neutrum) z „et”. W liczbie mnogiej nie ma natomiast podziału na rodzaje. Należy pamiętać, że rodzaje w polskim i duńskim nie zawsze są takie same. Trzeba więc dobrze dobrać rodzaj rzeczownika.

Rzeczowniki określone występują bez rodzajnika, ale z końcówką. Czyli jakiś chłopiec to en dreng, a ten chłopiec do drengen.

Podobnie jak w innych językach germańskich rzeczowniki występują również jako zlepek kilku z nich. Na przykład rolnictwo to landbrug (ziemia + użycie).

Przymiotniki odmieniają się z kolei przez rodzaj i liczbę. Tworzą również ten sam rodzaj z rzeczownikiem, który określają. Sprowadza się to do zastosowania trzech form:

• podstawowej – występująca w słownikach czy też stosowana w rodzaju nienijakim,
• z końcówką „te” – występująca z rodzajem nijakim,
• z końcówką „e” – występująca z liczbą mnogą oraz rzeczownikiem określonym.

Przysłówki w języku duńskim występują w formie krótkiej i długiej. Związane jest to z ruchem lub położeniem.

Przykłady:

Hvor skal du hen? Dokąd idziesz? (ruch)

Hvor er du henne? Gdzie jesteś? (położenie – w domu)

Kolejną ciekawą kwestią gramatyczną jest stosowanie zaimków osobowych.

• ja – jeg
• ty – du
• on – han
• ona – hun
• on/ona/ono – den, det

• my – vi
• wy- I
• oni/one – De, de

W liczbie pojedynczej han i hun odnoszą się do ludzi, ale den i det do zwierząt, zjawisk i wydarzeń. W liczbie mnogiej de odnosi się do wszystkiego i wszystkich – również do ludzi.

De pisane z dużej litery jest zwrotem grzecznościowym, tłumaczonym jako „pan, pani, państwo”.

Jeśli chodzi o konstrukcję zdań w języku duńskim, to bazują one na modelu SVO (subject – verb – object), tj. podmiot – czasownik – obiekt.

Równość płci w duńskim języku

Dania uchodzi za kraj bardzo liberalny. I to pod wieloma względami. Jednak najpierw przyjrzyjmy się równości płci w języku. Już po wstępie o gramatyce można zauważyć, że nie ma w języku podziału na rodzaj męski i żeński, ale na nijaki i nienijaki. Jest to celowy zabieg, który ma za zadanie pokazać, że kobiety i mężczyźni są równi i mają takie same prawa.

Dodatkowo społeczeństwo nie zwraca się do siebie per „pan”, „pani”. Wszyscy mówią do siebie na „ty”, co uznawane jest za naturalne i nie oznacza braku szacunku, a równość ludzi wobec siebie.

Poza równością płci w języku warto wspomnieć też o liberalnym podejściu Danii do małżeństw między osobami o tej samej płci (jako pierwsza w Europie je zalegalizowała), bezpłatnej aborcji dla rezydentów kraju czy najłagodniejszej polityce alkoholowej w Skandynawii.

Alfabet i wymowa

Oczywiście Dania bazuje na alfabecie łacińskim. Duński alfabet ma 29 liter, a dodatkowo znajdują się w nim znaki Æ æ, Ø ø oraz Å å. W słownikach wyrazy, które się od nich zaczynają można znaleźć na końcu spisu.

Oto jak wygląda w całości alfabet duński i jego uproszczona wymowa jego liter:

Źródło: https://mester.pl/podstawowe-informacje-o-jezyku-dunskim/

Jeśli natomiast chodzi o wymowę poszczególnych słów, to jest ona bardzo ważna. To od niej zależy, czy zostaniemy odpowiednio zrozumiani. To dlatego nauka języka duńskiego nie może się obyć bez dokładnego słuchania i powtarzania wyrazów – czy to podczas kontaktu z Duńczykiem, nauki z native speakerem czy też słuchania podcastów.

Po krótce głoski lub ich zestawienia w wyrazach brzmią następująco:

• å (lub aa) – wymawia się podobnie jak polskie o,
• æ – wymawia się jak e,
• ø – wymawia się jak zaokrąglone y,
• y – wymawia się jak wysoki u,
• aj, ej, øj – wymawia się jak aj, aj, oj,
• ig – wspólnie tworzą aj,
• og – przed l, p oraz na końcu wyrazu wymawia się podobnie jak öj,
• egn, ogn – wymawia się jak a-in, o-in,
• c – przed e, i , y, æ, c wymawia się jak s, przed a, o, u oraz na końcu wyrazów jak k,
• ch – wymawia się podobnie jak polskie ś, w wyrazie Christian wymawia się jak k,
• d – wymawia się podobnie jak l,
• g – na początku wyrazu wymawia się jak polskie g, na końcu z reguły jak j, po i oraz y jest nieme,
• h – wymawia się jak polskie h, ale przed j oraz v jest nieme,
• v – wymawia się jak polskie w, może też być wymawiane jako ł,
• tj – wymawia się podobnie jak polskie ć.

Ciekawostką jest fakt, że w duńskim występuje zjawisko fonetyczne stød, a dokładnie tzw. „zwarcie krtaniowe”. Wygląda to tak, jakby rozmówca nagle się zaciął – robi przerwę w wyrazie. Jednak dzięki temu wyraz ze stød jest zrozumiały. Jego wersja bez „przerwy” może mieć zupełnie inne znaczenie.

Podstawowe zwroty po duńsku

Pora podać kilka przykładowych zwrotów po duńsku, które są świetnym wstępem do poznania języka:

• God morgen – Dzień dobry (rano)
• God dag – Dzień dobry (w ciągu dnia)
• God aften – Dobry wieczór
• Hvordan går det – Co słychać/Jak się masz?
• Farvel – Do widzenia
• Mange tak/Tusind tak – Dziękuje bardzo
• Tak for hjælpen – Dziękuje za pomoc
• Undskyld/Om forladelse – Przepraszam bardzo (za coś)
• Jeg hedder Jan Nowak – Nazywam się Jan Nowak
• Det er min ven/veninde – To mój przyjaciel/przyjaciółka
• Jeg er polak – Jestem Polakiem/Polką
• Jeg taler ikke dansk – Nie mowię po duńsku
• Gej tale engelsk/fransk/tysk – Mówię po angielsku/francusku/niemiecku
• Hvad betyder det – Co to znaczy?
• Jeg forstår intet – Nie rozumiem

Nauka duńskiego – czy warto uczyć się języka?

Komunikacja w duńskim pozwala na podróże nie tylko do Danii, ale też innych krajów, w których spotkamy użytkowników języka duńskiego. Poza tym, jak wspomnieliśmy, znając duński łatwo można zrozumieć także Norwega czy Szweda.

Pozycja krajów skandynawskich w Europie cały czas rośnie. Coraz więcej firm zatrudnia pracowników z zagranicy, wiele osób też migruje do kraju, który nazywany jest „najszczęśliwszym na świecie”. To określenie nie wzięło się znikąd. Zwykle w rankingu państw Dania zajmuje 1 lub 2 miejsce.

Ma na to wpływ z pewnością mentalność Duńczyków – wzajemny szacunek, zaufanie, życzliwość. W Danii powstał też nurt „hygge”, wykorzystywany m.in. w aranżacji wnętrz i nie tylko. Wyraża spokój, szczęście i zadowolenie.

Nie bez znaczenie jest także dobra sytuacja materialna kraju. Mieszkańcy nie narzekają na wysokość zarobków. Płaca minimalna nie jest w nim ustalana, a zamiast tego duńskie pensje negocjują co roku związki zawodowe. Co więcej, tydzień pracy w Danii ma 37 godzin, a urlop udzielany jest w wymiarze 5 tygodni plus 5 dodatkowych dni okolicznościowych, do dowolnego wykorzystania.

Duńczycy przechodzą na chorobowe bez potrzeby przedkładania zwolnienia lekarskiego. Podobnie jak Polacy otrzymują wtedy 80-100% wynagrodzenia.

Dania jest również 5 największym eksporterem żywności na świecie (głownie wieprzowiny). Handel jest w niej wysoko rozwinięty, więc wiele firm decyduje się na współpracę z duńskimi przedsiębiorcami.

Na dodatek w Danii jest krystalicznie czysta woda. Duńczycy piją ją prosto z kranu.

Kurs duńskiego czy nauka w domu?

Duński dla obcokrajowców brzmi dość szorstko i na początku trudności może sprawiać jego wymowa czy pisownia słów. Jednak nie jest on uważany za trudny do opanowania. Jego podstawy można poznać zarówno na kursie języka duńskiego stacjonarnym lub online, jak i uczyć się duńskiego w domu z podcastów, video, tutoriali.

Jak w przypadku innych języków obcych, tak i duńskiego, pomocne są aplikacje do nauki języka, które można zabrać ze sobą wszędzie i w wolnej chwili ćwiczyć umiejętności językowe czy poznawać przydatne słownictwo.

Oczywiście kontakt z duńskim na co dzień jest najlepszym sposobem na szybkie nauczenie się języka, zwłaszcza mówionego. Nie trzeba koniecznie jechać do Danii, można znaleźć rozmówców także online.

Co jeszcze warto wiedzieć o Danii?

Dania jest nie tylko szczęśliwym krajem, ale też ma kilka słynnych postaci, produktów i miejsc, z którymi bywa zazwyczaj kojarzona. Głównie mowa o pisarzu Hansie Christianie Andersenie, wikingach i królach, duńskiej syrence, a także klockach LEGO czy parkach rozrywki.

H.CH Andersen urodził się w 1805 roku właśnie w Danii, na drugiej co do wielkości wyspie kraju – Fionie, a dokładnie w miasteczku Odense. Miejsca związane z jednym z najsłynniejszych autorów baśni są chętnie odwiedzane przez turystów. Z tego samego miasteczka pochodzi z resztą Carl Nielsen – najsłynniejszy duński kompozytor. Przy okazji w Odense można też odwiedzić zabytkową katedrę, skansen czy zamek.

Dania to także kraj wikingów i królów. Ma bogatą historię oraz nawiązujące do niej zabytki. Przykładowo w mieście Roskilde znajduje się gotycka katedra – mauzoleum duńskich królów. Tuż obok stoi natomiast Pałac Królewski, który nawiązuje do skromności duńskiej władzy. W tym samym mieście znajduje się Muzeum Łodzi Wikingów – jak sama nazwa wskazuje ze statkami wojowników, przemierzających ziemie skandynawskie.

Stolica Danii gości natomiast u siebie wyjątkową postać – duńską syrenkę. To pomnik Małej Syrenki Edvarda Eriksena. Przedstawia postać ze słynnej bajki Andersena. A będąc w Kopenhadze nie można też nie zajrzeć do Tivoli – drugiego najstarszego parku rozrywki na świecie. Stał się on inspiracją do powstania Disneylandu.

I na koniec – klocki LEGO. Skąd wzięła się ich nazwa? Od duńskiego wyrażenia – leg god (baw się dobrze). W Billund fabryka klocków została otwarta w 1932 roku, natomiast 17 lat później opatentowano słynny system ich łączenia. Niedługo potem powstał też Legoland – kolejny z parków rozrywki w Danii.

Dania to kraj różnorodny i ciekawy. Łączy wiele tradycji, można w niej odwiedzić piękne miejsca i podziwiać krajobrazy. Język duński jest z kolei jednym z języków, który daje perspektywy rozwoju i zdobycia dobrze płatnej posady.

Potrzebujesz tłumaczenia z duńskiego lub na duński? Sprawdź naszą szeroką ofertę języków tłumaczeń. Każde tłumaczenie zamówisz szybko i wygodnie w naszym panelu, z każdego miejsca na świecie i w dowolnej porze.