Język grecki – historia i zasady greckiej mowy

Grecja kojarzy nam się przede wszystkim z ciepłym morzem i słonecznymi wakacjami. Poza tym wiele o niej uczyliśmy się na lekcjach historii, głównie o czasach starożytnych, greckiej mitologii czy traktatach filozofów.

Współczesna kultura kraju oraz jego język są równie ciekawe. W artykule przybliżamy zasady językowe, jakimi należy kierować się przy nauce greckiego, opisujemy grecki alfabet oraz prawidłową wymowę słów.

Na koniec mamy też kilka ciekawostek dotyczących języka i przykłady zwrotów, których warto się nauczyć przed podróżą do Grecji. Jej mieszkańcy bardzo doceniają trud włożony w naukę języka, więc warto znać choćby kilka słów.

Odrobina historii greki

Język grecki oraz jego alfabet należą do rodziny języków indoeuropejskich. Obejmuje ona chociażby takie języki jak angielski, arabski, sanskryt czy perski. Wszystkie z nich pochodzą od jednego języka – protoindoeuropejskiego.

Współczesny język grecki kształtował się przez wiele lat, aby wyglądać tak, jak teraz. Przeszedł fazy transformacji m.in. w okresie rzymskim czy hellenistycznym. Po kolei postaramy się przybliżyć Ci etapy rozwoju greckiego, na które największy wpływ miała oczywiście historia i ludy zamieszkujące tereny kraju.

Greka mykeńska

Język mykeński to jedno z najwcześniejszych stadiów rozwoju greki, potwierdzone przez źródła historyczne. Używany był głównie na Krecie oraz Półwyspie Peloponeskim do XI w. p.n.e. Po rozpadzie cywilizacji mykeńskiej, nadal mówiono w nim w Arkadii. Następnie zawędrował wraz z ludnością na Cypr oraz do Azji Mniejszej.

Warto dodać, że cywilizacja mykeńska stworzyła zapis greki zwany jako Linearny B. Odkryto go na pozostałych po niej glinianych tabliczkach, odnalezionych przez archeologów.

Pismo Linearne B składało się z 90 znaków oznaczających sylaby.

Jednocześnie, jak można się domyśleć, istniał również zapis greki Linearny A, nazywany pierwszym pismem greckim, zbliżonym w wyglądzie do hieroglifów oraz używanym w pałacach i świątyniach. Jego autorem jest cywilizacja minojska, rozwijająca się równolegle na Bałkanach.

Te dwa skrypty wytyczyły dalszą drogę rozwoju języka greckiego.

Greka starożytna

Język starożytnej Grecji określany jest jako pluricentryczny. Składał się bowiem z wielu dialektów tego samego języka. W dodatku jego pismo było rozwinięciem wspomnianych obydwu systemów – Linearnego A oraz Linearnego B.

Powstały nowy alfabet wywodził się z języka fenickiego. Posiadał 22 litery, z nowymi literami wprowadzonymi specjalnie na potrzeby greckiego. Określany jest również mianem przodka alfabetu łacińskiego.

Alfabet fenicki i grecki różniła jednak metoda zapisu. Fenicjanie pisali od prawej do lewej strony, natomiast Grecy od lewej do prawej. Poza tym alfabet fenicki składał się z sylab, natomiast grecki ze spółgłosek, do których osobno stworzono samogłoski.

Ważnymi etapami w kształtowaniu się języka greckiego starożytnego były kolejne okresy – archaiczny i klasyczny.

Greka archaiczna

Grecy w okresie archaicznym posługiwali się nadal dialektami m.in. attyckim, jońskim, ateńskim, doryckim czy macedońskim. Jednak mimo tych różnic w języku, rozumieli się oni nawzajem.

Okres archaicznej Grecji jest uważany za jeden z najlepszych w historii kształtowania się państwa. To właśnie wtedy napisał swoje wielki dzieła Homer – „Iliada” i „Odyseja”. Posługiwał się on w nich dialektem później nazwanym „greką homerycką”.

Greka klasyczna

Okres klasycznej Grecji słynie natomiast z rozwoju myśli filozoficznej. W tym czasie żyli chociażby Sokrates, Platon czy Arystoteles. Dialekty językowe i alfabet służyły głównie do rozwoju nauki. To dzięki nim obecnie mamy dostęp do dzieł filozoficznych.

To też ciekawe: Język chiński mandaryński, czyli standardowy język chiński i odmiany chińskiego

Poza tym uczeni odkryli w tym czasie podstawy matematyki i rozwijali umiejętności logiki. Obywatele natomiast zaczęli się jednoczyć, tworząc słynne państwa-miasta. Każde z nich ujednolicało język grecki, na potrzeby istnienia wspólnego języka dla ich mieszkańców.

Greka koine, czyli biblijna

Język koinejski jest określany również jako greka biblijna. To w tym czasie powstało jedno z najstarszych i najważniejszych tłumaczeń Biblii tzw. Septuaginta. Nazwa ta pochodzi od liczby tłumaczy – łac. siedemdzisiąt – którzy dokonali przekładu Starego Testamentu z języka aramejskiego i hebrajskiego na język grecki.

Poza tym greka koine jest również nazywana językiem helleńskim, znanym jako „język zwykłych ludzi”. To właśnie w tych czasach Aleksander Wielki rozpoczął swoje podboje ziem, co wpłynęło na rozprzestrzenienie się greki na trenie innych państw Europy, Afryki Północnej oraz Azji. Szybko więc koine stał się językiem międzynarodowym.

Ciekawym jest fakt, że Nowy Testament powstawał właśnie w języku koine, używanym przez wielu uczonych. Biblia chrześcijańska miała być bowiem zrozumiała dla ogółu, więc używano powszechnie znanej greki.

Greka bizantyjska (średniowieczna)

Kolejnym etapem kształtowania się greckiego języka jest greka bizantyjska.

Język grecki był urzędowym językiem w Cesarstwie Bizantyjskim. Powstawało w nim wiele tekstów naukowych, filozoficznych, religijnych.

Mowa była oparta natomiast na dialekcie jońskim. Stopniowo stawała się jednak coraz bliższa współczesnej grece. Niestety zasady gramatyczne zaczęły rozwijać się w przeciwnym kierunku i greka pisana miała konserwatywne zasady. Wkrótce miało to jednak ulec zmianie.

Demotyk – język nowogrecki

Kiedy Grecy znajdowali się pod panowaniem Imperium Osmańskiego, język wymagał uproszczonej formy, która pozwoliłaby się swobodnie komunikować. Tak powstał Demotyk, powszechnie nazywany jako „język ludu”. To właśnie ten język jest współczesną formą, którą Grecy posługują się na co dzień. Została ona przyjęta ostatecznie przez naród jako język ojczysty w 1976 roku oraz stała się ich językiem urzędowym.

Alfabet grecki

Ujednolicony alfabet grecki wygląda następująco:

Źrodło: https://leszekbober.pl/tablice-fizyczne/alfabet-grecki/

Jak można zauważyć, składa się on z 24 liter, w tym 7 samogłosek. Początkowo używano tylko wielkich liter, jeszcze w starożytności, później dołączyły do nich małe (mniej więcej IX-X wieku).

Ze względu na rozwój podstaw matematyki, na której opiera się fizyka czy chemia, można zauważyć, że greckie symbole pojawiają się we wszystkich tych gałęziach nauk ścisłych.

Przykładowo, w geometrii literami greckimi oznaczane są kąty figur, pi to stała Archimedesa (π=3,14), rho w fizyce oznacza gęstość, a omega (om) jest jednostką oporu.

Wymowa, czyli powiedz to po grecku

Klasyczna wymowa liter greckich nie stanowi dla Polaków większego problemu. Ma na to wpływ fakt, że większość akcentów istnieje w języku polskim. Wyjątki stanowią jednak:

• Theta („th” wymawiane jest jak w ang. słowie „thanks”),
• Chi (wymawiane jest przez mocne „k” z wypuszczeniem powietrza przez usta).

Co ważne, mimo 24 liter, alfabet grecki składa się z 21 głosek, ponieważ kilka znaków ma takie samo brzmienie. Dokładnie chodzi o litery η, ι, υ, które wymawia się jako /i/ oraz ο, ω wymawiane jako /o/.

Dwie z liter mają natomiast brzmienie składające się z dwóch głosek – ξ, które wymawia się jako /ks/ oraz

ψ jako /ps/.

Ponadto, oprócz głosek w greckim alfabecie występują również dźwięki. Jest ich 13 i zapisuje się je za pomocą połączeń liter. Niektóre z nich inaczej wymawiane są w zależności od miejsca zastosowania – na początku, w środku lub na końcu wyrazów.

Świetnym sposobem na osłuchanie się z językiem oraz ćwiczenie prawidłowej wymowy liter, słów i całych wyrażeń jest oczywiście kontakt z żywym językiem. Nie musisz jednak jechać w tym celu do Grecji, chociaż nie jest to oczywiście zły pomysł.

Sprawdź też: Język azerski, język azerbejdżański… Kim są i jak mówią Azerowie?

Możesz korzystać z materiałów do nauki greckiego dostępnych w internecie albo iść o krok dalej – oglądać greckie filmy z polskimi napisami. Polecanym sposobem na naukę greckiego jest też kurs językowy.

Ciekawostki dotyczące greki

Przygotowaliśmy również kilka interesujących faktów na temat języka greckiego.

1. Słowo „alfabet”, brzmiące podobnie w wielu językach, pochodzi od dwóch pierwszych liter alfabetu greckiego – alfy i bety.
2. Alfabet grecki służył dawniej nie tylko do zapisu słów, ale też liczb czy notacji muzycznej.
3. Obecnie alfabet grecki nie jest stosowany nigdzie indziej na świecie, dlatego obcokrajowcy dokonują jego transkrypcji (zapis głosek greckich przy użyciu znaków łacińskich) i transliteracji (zastąpienie liter greckich łacińskimi odpowiednikami).
4. Początkowo Grecy zapisywali słowa jednym ciągiem, nie znając podziału na wielkie i małe litery ani nie stosując odstępów.
5. W związku z powyższym, za najdłuższe słowo pojawiające się w literaturze i wpisane do księgi rekordów Guinnessa uważane jest słowo greckie „lopado­temacho­selacho­galeo­kranio­leipsano­drim­hypo­trimmato­silphio­parao­melito­katakechy­meno­kichl­epi­kossypho­phatto­perister­alektryon­opte­kephallio­kigklo­peleio­lagoio­siraio­baphe­tragano­pterygon”. Pojawiło się ono w komedii Arystofanesa „Sejm kobiet” i oznacza fikcyjną potrawę.

Podstawowe zwroty w języku greckim, które warto znać

Naukę języka greckiego warto zacząć od powszechnie stosowanych zwrotów i przydatnych wyrażeń. Zwłaszcza, jeśli planujemy wyjazd do kraju, na wakacje albo w ramach pracy.

• Cześć (do znajomych) – Γεια αου [ja su]
• Dzień dobry (do południa) – καλημέρα [kalimera]
• Dzień dobry/Dobry wieczór (od godz. 12.00) – καλησπέρα [kalispera]
• Dobranoc – καληνύχτα [kalinichta]
• Do widzenia – γεια σας [ja sas]
• Tak – Ναι [ne]
• Nie – Όχι [ohi]
• Proszę (prosząc o coś) – παρακαλώ [parakalo]
• Proszę (podając coś) – ορίστε [oriste]
• Dziękuję – Ευχαριστώ [efharisto]
• Przepraszam – συγνώμη [signomi]
• Dobrze – Εντάξει [entaksi]
• Jak się masz? – τι κάνεις [ti kanis]
• Jak masz na imię? – Πώς σε λένε? [pos se lene]
• Mam na imię… – Με λένε… [me lene]
• Jestem z Polski – Είμαι από την Πολωνία [ime apo tin polonija]
• Miło cię poznać – Χάρηκα [harika]
• Czy mówisz po angielsku? – Μιλάς Αγγλικά? [milas agglika]
• Nie rozumiem – Δεν καταλαβαίνω [den katalaweno]

Źrodło: https://www.wakacje.pl/magazyn/dzien-dobry-po-grecku-czyli-minislownik-najwazniejszych-greckich-slow-i-zwrotow-6777612117498528a/

Jak widać greckie zwroty brzmią bardzo oryginalnie i ciężko w nich się dopatrzeć podobieństw do innych języków. Przez to może się wydawać, że grecki jest trudny w nauce, jednak nie powinniśmy się do niej zniechęcać. Ciekawe, znacznie inne brzmienie, niż to, do którego przyzwyczailiśmy się, ucząc innych języków, stanowi motywację do poznawania nowych słów i ćwiczenia języka np. poprzez rozmówki online.

Znajdź najlepszy sposób, w jaki nauczysz się języka i zacznij swoją przygodę z krajem Homera.

Odkryj wszystkie nasze języki tłumaczeń >>>

Najczęściej zadawane pytania: