Czy język czeski jest podobny do polskiego? Przykłady czego nie mówić w Czechach

Czeska kultura i zwyczaje są Polakom bardzo bliskie, i to nie tylko ze względu na sąsiedztwo kraju. Naród jest do nas bardzo podobny, również pod względem używanego słownictwa. Język czeski ma podobne brzmienie do polskiego, jest melodyjny, a przy tym sympatię budzą liczne wyrażenia, które mają zabawny wydźwięk, ale i mylące znaczenie.

Pora więc przyjrzeć mu się dokładnie. Opisujemy jaki jest czeski język, jaką ma ma historię oraz których słów najlepiej nie wypowiadać w kraju Pepików.

Kilka najważniejszych faktów na temat języka czeskiego

Zacznijmy od tego, że językiem czeskim posługuje się około 11,5 miliona ludzi. Ponad 10 mln to mieszkańcy Czech (96% z nich mówi po czesku), a reszta to obywatele Słowacji, Stanów Zjednoczonych i innych krajów. Czeski jest językiem urzędowym w Republice Czeskiej i jednym z języków urzędowych w Unii Europejskiej.

Język czeski należy do grupy języków zachodniosłowiańskich, części rodziny języków indoeuropejskich. Najbliżej jest spokrewniony z językiem słowackim. Blisko mu również do polskiego, kaszubskiego czy łużyckiego.

Określany jest jako język bardzo melodyjny, łatwy do przyswojenia, zwłaszcza dla narodów słowiańskich. Jednak czyha w nim wiele pułapek, zwłaszcza w zakresie słownictwa. Poza tym charakteryzuje się rozbudowaną koniugacją i deklinacją.

W dodatku czeski mówiony bardzo różni się od pisanego. Podczas jego nauki studenci zderzają się z rzeczywistością, kiedy zaczynają rozmawiać po czesku.

Wyróżniamy również cztery główne grupy dialektów czeskich: właściwe, środkowomorawskie, wschodniomorawskie i laskie.

Dlaczego na Czechów mówi się Pepiki? Najczęściej nadawanym męskim imieniem jest w Czechach imię Józef. Zdrobnienie imienia to właśnie Pepik (Pepo), które kojarzone jest z Czechami.

Jak kształtował się czeski język na przełomie lat?

Pierwsze wzmianki o języku czeskim pochodzą z X wieku, kiedy to rozwijał się w mowie. Czeski w formie pisanej pojawił się dopiero około wieku XIII – z tego okresu zachowały się świadczące o tym zabytki.

Język czeski wywodzi się z praindoeuropejskiego, a dokładnie z ramienia prasłowiańskiego.

Dopiero w późnym średniowieczu nastąpił jego rozkwit. Język czeski miał wtedy silny wpływ na inne języki, w tym polski. Niestety po 1620 roku, po przegranej bitwie z Habsburgami, na ziemiach czeskich zapanował język niemiecki. Posługiwała się nim szlachta i mieszczaństwo, natomiast czeski stał się językiem chłopów.

Na obudzenie się czeskiej świadomości narodowej trzeba było czekać aż na koniec XVIII wieku. W XIX kształtował się język literacki, który jest używany obecnie – spisovná čeština. Głównie przyczynił się do tego lingwista Josef Jungmann, który wprowadził do języka wiele słów gwarowych czy też zapożyczenia z języka rosyjskiego lub polskiego.

Alfabet i czeska wymowa

Alfabet czeski to zmodyfikowany alfabet łaciński, czyli tzw. alfabet husycki.

Czeska abeceda liczy 42 litery. Pojawiają się przy nich znaki diakrytyczne – kreseczka (čárka), kółko (kroužek) i daszek (háček). Kreseczka nad samogłoską oznacza długą wymowę. Kółko pojawia się jedynie przy „U” – Ů odpowiada polskiemu ó i wymawia się je tak samo jak ú. Daszek z kolei zmiękcza wymowę np. Ě odpowiada polskiemu ie.

Źródło: https://omniglot.com/writing/czech.htm

Inne litery i ich zestawienia wymawia się następująco:

• ř – wymawiamy jak nasze r i ż jednocześnie,
• č, š, ž – wymawiamy podobnie do naszych cz, sz i ż,
• ť, ď– miękkie t i d (duże pisane z daszkiem – Ť, Ď, małe z apostrofem) wymawiamy tak jak nasze ti i di,
• r, l są zgłoskotwórcze – wymawiamy je wyraźnie z samogłoską, np. jablko [ja-bly-ko],
• kv, sv, tv – wymowa z dźwięcznym v, np. kvet [kwiet],
• ou – jak nasze oł, traktowane jest jak jedna sylaba, np. Brou-mov-sko,
• nn, kk i inne podwójne litery – wymawiamy jako jedną głoskę np. Anna [ana],
• j  – na początku wyrazu zwykle nie jest wymawiane np. jsem [sem],
• g oraz w są rzadko spotykane (występują zazwyczaj w zapożyczeniach);
• kd – tę zbitkę głosek wymawiamy jako gd,
• rz – nie wymawiamy tego jak nasze rz, tylko osobno np. brzda [byr-zda],
• ch – należy pamiętać, że w języku czeskim jest to osobna litera, która w alfabecie występuje po h,
• si, zi, ci, sí, zí, cí – wymawiamy bez zmiękczania spółgłoski np. s i i osobno jak w słowie sinus,
• y i i – wymawiane jest praktycznie tak samo jako i, różnica między nimi zanikła.

Akcent w wyrazach w języku czeskim zawsze pada natomiast na pierwszą sylabę (prawie jak u mieszkańców Podhala).

Gramatyka języka czeskiego

Jak wspomnieliśmy język czeski jest bardzo fleksyjny – ma rozbudowaną odmianę. Zwłaszcza widać to na przykładzie czasowników, które odmieniają się przez osoby i liczby, a oprócz tego mają 5 innych koniugacji.

Podobnie jak w języku polskim, w czeskim występuje też 7 przypadków, przez które odmieniają się rzeczowniki. Deklinują się one również przez rodzaje (męski, żeński i nijaki) i liczby (pojedyncza, mnoga).

Uwaga. Jeśli chodzi o przypadki w języku czeskim, to mają inną kolejność, co może być mylące podczas nauki.

1. Nominativ – Mianownik

2. Genitivus – Dopełniacz

3. Dativ – Celownik

4. Akuzativ – Biernik

5. Vokativ – Wołacz

6. Lokál – Miejscownik

7. Instrumentál – Narzędnik

Przymiotniki dzielą się na miękkotematowe i twardotematowe – różni je odmiana przez rodzaje.

Zaimki osobowe i dzierżawcze podobne są jak w języku polskim np.

• ja – já
• ty – ty
• pan/pani – vy
• on – on
• ona – ona
• my – my
• wy – vy
• oni – oni

W języku czeskim występują także trzy czasy – przeszły, teraźniejszy i przyszły. Nie ma czasów zaprzeszłych czy innych złożonych konstrukcji.

Czy język czeski jest podobny do języka polskiego?

Język czeski jest podobny do języka polskiego, zwłaszcza jeśli chodzi o brzmienie. Jednak to podobieństwo może sprawiać trudności w nauce. Niektóre zasady gramatyczne różnią się od naszych, a ciężko wyzbyć się przyzwyczajeń z języka ojczystego.

W języku czeskim istnieje również wiele wyrazów, które po polsku oznaczają zupełnie co innego. Fałszywi przyjaciele mogą utrudniać komunikację i doprowadzać do kłopotliwych sytuacji. Trzeba na nich również uważać przy tłumaczeniach online.

Czego w Czechach nie mówić? Uwaga na fałszywych przyjaciół

Czego lepiej w Czechach nie mówić po polsku, by nie zostać wyśmianym albo nikogo nie obrazić? Przykładów jest wiele.

• szukać, ładować czy merdać– wszystkie z wyrazów są określeniem wulgarnym na stosunek seksualny. Lepiej więc w Czechach nie „szukać czyjejś żony” albo nie „ładować telefonu”,
• zachód– szukając drogi lub tłumacząc Czechowi, gdzie ma iść, lepiej nie wskazywać zachodu, to określenie na „toaletę”,
• laska – to nie laska do podpierania czy potoczne określenie na ładną dziewczynę, ale „miłość” po czesku,
• poprawa– słowo wcale nie oznacza ulepszenia, ale dosłownie jest „wykonaniem wyroku” czy „egzekucją”,
• sklep – oznacza „piwnicę” po czesku. Stąd szukanie sklepu może się spotkać z niemałym zdziwieniem,
• pachnieć – po czesku znaczy „cuchnąć, więc łatwo można Czecha obrazić.

Jakie z kolei słowa dla Polaków znaczą zupełnie co innego? Oto kilka z nich:

• cerstvý – po czesku oznacza świeży,
• nápad – pomysł,
• divák – widz,
• divádlo – teatr
• divan- kanapa,
• pokuta – mandat,
• jahoda – truskawka,
• frajer – przyjaciel,
• květen – maj,
• borůvka – jagoda,
• obchod – sklep,
• ubikace – kwatera, mieszkanie,
• nástroj – narzędzie.

I wiele innych.

Słownik czesko-polski – przydatne zwroty i wyrażenia

Jak natomiast porozumiewać się po czesku, by zostać dobrze zrozumianym? Kilka podstawowych zwrotów powinno w tym pomóc. Szczególnie, jeśli czeka nas wycieczka do malowniczej Pragi czy innych miejscowości.

• Tak – Ano
• Nie – Ne
• Dzień dobry (rano) – Dobré ráno
• Dzień dobry (po południu) – Dobré odpoledne
• Cześć (na powitanie) – Ahoj!
• Pa – Čau
• Do zobaczenia – Na shledanou!
• Dobry wieczór – Dobrý večer
• Dobranoc – Dobrou noc
• Proszę – Prosím
• Dziękuję – Děkuji
• Przepraszam – Promiňte
• Słabo mówię po czesku- Mluvím česky špatně
• Nie rozumiem – Nerozumím
• Nie wiem – Nevím
• Jestem z Polski – Jsem z Polska
• Mam na imię – Moje jméno je …
• Mam … lat – Mám … roky
• Smacznego – Dobrou chuť!
• Na zdrowie – Na zdraví!

Czeski a słowacki – porównanie języków

Niektórzy na pewno pamiętają jeszcze czasy, kiedy istniała Czechosłowacja. Nie jest więc w tym nic dziwnego, że język czeski i słowacki są bardzo podobne. Używane były w jednym państwie, które rozpadło się dopiero w 1993 roku. Nie oznacza to jednak, ze całkowicie oddzielono od siebie obydwa języki. Do dziś można się porozumieć po słowacku np. w czeskich instytucjach publicznych. Ma on status równorzędny z czeskim i nie wymaga tłumaczenia.

Jednak z roku na rok maleje popularność słowackiego w Czechach. Głównie dlatego, że młode pokolenie traktuje go z pewną ignorancją i posługuje się jedynie językiem ojczystym. Coraz częściej można też w miastach porozumieć się po angielsku, co stanowi ułatwienie dla turystów.

Na Słowacji z kolei można kupić książki po czesku czy obejrzeć w kinie film z czeskimi napisami. Nie ma potrzeby ich tłumaczenia, bo są wystarczająco zrozumiałe dla Słowaków.

Gwary pogranicza państw zaliczane są zarówno do czeskich, jak i słowackich.

Jakie natomiast różnice widać w czeskim i słowackim? Przede wszystkim język słowacki został później skodyfikowany, więc posiada też uproszczoną gramatykę. Ma on również bardziej przestarzały system głoskowy, czeski jest pod tym względem „nowszym” językiem. W czeskim alfabecie nie pojawiają się słowackie litery ä, ö, dz, dž, ľ, ŕ, ĺ, a w słowackim czeskie ě, ů oraz ř.

Poza tym język czeski był uważany nawet w Czechosłowacji za język bardziej znaczący. Słowacki znajdował się nieco z tyłu. Obecnie posługuje się nim także mniej osób – około 7 mln.

Naszą ofertę tłumaczenia również na język słowacki i inne języki znajdziesz tutaj —> języki tłumaczeń.

Nauka języka czeskiego – co pomoże ją przyspieszyć?

Najważniejsze to przyswoić podstawy gramatyki języki czeskiego, aby można było ruszyć z dalszą nauką. Nie powinno to sprawić większego problemu, chociaż jak wspominaliśmy, należy wyzbyć się przyzwyczajeń z języka polskiego, a zamiast tego podejść do nauki jak do każdego języka obcego.

Opanowanie wymowy i słownictwa najlepiej trenować w kontakcie z żywym językiem. Można udać się w tym celu na kurs czeskiego albo poszukać korepetycji. Wiele materiałów jest dostępnych online, więc języka czeskiego można też uczyć się w domu. Nauka może być odskocznią od codziennych obowiązków, a nawet rozrywką – język jest dla obcokrajowców wyjątkowo zabawny.

Naukę z pewnością przyspieszą też podcasty czy materiały video. Wielu języków można się obecnie uczyć z pomocą Spotify czy YouTube. Krótkie 10-15 minutowe filmiki pozwalają na naukę podczas jazdy samochodem czy przerwy w pracy.

Przydatne są także aplikacje do nauki czeskiego. Podstawowe słownictwo opanujemy z LinGo Play, Duolingo czy Mondly. Jest ich z resztą bardzo dużo – każdy znajdzie aplikację, która najbardziej będzie mu odpowiadać.

Česká republika – kraina wina, knedli i ojczyzna Krecika

Pora na odrobinę ciekawostek z ojczyzny Krecika. Bajka oczywiście jest jednym z najczęstszych skojarzeń z krajem. Była ona produkowana w Czechosłowacji, a następnie do dziś nowe odcinki wychodzą w Czechach.

Miastami, które koniecznie trzeba odwiedzić w Czechach są oczywiście stolica – Praga, a także Brno, Ołomuniec czy Czeski Krumlov. Znajdują się w nich zabytkowe zamki, mosty, starówki.

Oczywiście w Czechach warto wybrać się też na wędrówkę po pięknych dolinach i skalnych wąwozach. Jednym z polecanych miejsc jest Czeski Raj – obszar pełen niesamowitych formacji skalnych.

Czechy ze względu na górzyste tereny są również krainą wina. Mało kto wie, że na terenie kraju znajduje się wiele upraw winogron, zwłaszcza na Morawach.

I na koniec, będąc w Czechach nie można nie spróbować czeskich knedli, klusek podobnych do naszych pyz, które są podawane niemal do wszystkiego – do przeróżnych mięs i sosów. To regionalny przysmak.

Język czeski jest bardzo ciekawy, choć zróżnicowany i pełen pułapek językowych. Nie wpadnie w nie jednak profesjonalny tłumacz. Jeśli potrzebujesz tłumaczenia z języka czeskiego lub na język czeski – jesteśmy do dyspozycji. Tłumaczymy dokumenty, materiały DTP, strony www, teksty marketingowe. Wszystko, czego potrzebujesz do pracy czy prowadzenia biznesu w Czechach i innych krajach.

Szczegóły znajdziesz w artykułach:

Czym są tłumaczenia SEO i dlaczego ich potrzebujesz?

Dlaczego warto posiadać stronę internetową w wielu językach?

Tłumaczenia przysięgłe przez Internet? To nowa jakość na rynku