Na czym polega tłumaczenie literackie? Co musi wiedzieć tłumacz literatury?

Z pewnością znasz książkę “Pinokio”, napisaną przez Carlo Collodiego. Jej oryginalna wersja została wydana w języku włoskim. Jak to się stało, że można ją przeczytać w 260 innych językach, w tym również polskim? Zasługą tego stanu rzeczy są tłumaczenia literackie (podrodzaj tłumaczeń pisemnych), powszechnie uważane za jedne z najtrudniejszych rodzajów przekładu. Co warto wiedzieć na ich temat?

Na czym polega tłumaczenie tekstu literackiego?

Jak sama nazwa wskazuje, przekład literacki polega na przetłumaczeniu tekstu literackiego z języka źródłowego na język docelowy. Nie dość, że przekłady te są inspirujące, to dodatkowo odgrywają ważną rolę w rozwoju kultury. Dzięki nim każdy z nas ma możliwość zapoznania się z dziełami z różnych zakątków świata. Mowa tu m.in. o książkach, opowiadaniach czy wierszach. Co ważne, tłumaczenia literackie znacznie różnią się od innych rodzajów przekładu.

Tłumaczenie książki – czy to naprawdę takie trudne?

Tłumaczenie książek i innych tego typu dzieł jest naprawdę wymagającym i czasochłonnym procesem. Nic w tym zresztą dziwnego – przekłady te bardzo często dotyczą wielostronicowych publikacji. Co więcej, polegają one na czymś więcej niż tylko przekazaniu pewnych jasno określonych informacji. Ich głównym celem jest odtworzenie obrazu zawartego w tekście źródłowym. Przetłumaczona publikacja musi wywoływać u czytelników te same emocje, które by towarzyszyły im przy sięgnięciu po oryginalną wersję dzieła.

Kim jest tłumacz literacki?

Stworzenie określonego wizerunku dla czytelnika jest dość trudnym zadaniem. Z tego właśnie powodu, tego typu zleceniami zajmują się odpowiednie osoby, a mianowicie tłumacze literaccy. Są to doświadczeni specjaliści, którzy w swoich przekładach potrafią idealnie odwzorować atmosferę, uczucia i emocje przedstawione w tekście źródłowym. 

Tłumaczenia literackie wymagają nie tylko kreatywnego podejścia, ale także umiejętności językowych na wysokim poziomie. Tłumacze tego typu treści powinni mieć wiedzę na temat religii, tradycji i kultury danego kraju, w którym powstał określony tekst. Dodatkowo muszą oni umieć zdefiniować słowa, które należą do określonego narodu lub terytorium i nie mają odpowiednika w żadnym języku obcym.

Cechy i umiejętności, jakie powinien mieć tłumacz literatury pięknej

Tłumaczenia literackie bardzo często są postrzegane jako sztuka, a nie rzemiosło. Analogicznie autora przekładu uważa się nie tylko za tłumacza, ale i artystę. Pełni on bowiem bardzo ważną funkcję – jest swego rodzaju pośrednikiem między twórcą utworu a czytelnikami. 

Tłumacz literacki musi wykazywać się lekkim piórem i talentem literackim. Dodatkowo powinien umieć analizować i interpretować różnego rodzaju teksty. Nie może mu również brakować pewnego wyczucia i wrażliwości. W końcu jego najważniejszym zadaniem jest sprawienie, aby przekład oddawał artystyczny zamysł autora dzieła. Tłumacz powinien umieć odtworzyć jego myśli, styl, emocje i uczucia w innym języku. 

Przekład literacki – 5 podstawowych zasad

Jak widzisz, przekład literacki nie należy do najłatwiejszych. Podczas realizacji takiej usługi trzeba pamiętać o 5 podstawowych zasadach:

1. Należy unikać dosłownego tłumaczenia. Tłumaczenie tekstu słowo w słowo z pewnością sprawi, że będzie miał on zupełnie inne znaczenie niż oryginał.
2. Nie powinno się wyolbrzymiać znaczenia danych słów.
3. Nie wolno polegać tylko i wyłącznie na programach do tłumaczenia. Nie potrafią one rozpoznać tonu i określić stanu emocjonalnego. 
4. Należy dokładnie oddawać ton, który został użyty w danym momencie w tekście źródłowym. 
5. Nie powinno się ignorować różnic kulturowych. Może się to spotkać z bardzo negatywnym odbiorem czytelników.

Metody tłumaczenia literackiego

Co ciekawe, istnieją 3 różne sposoby tłumaczenia książek i innych tego typu treści. Do najczęściej wybieranych metod pracy należą: imitacja, adaptacja i emulacja. W wyniku każdej z nich można otrzymać zupełnie inaczej wyglądające tłumaczenie. Wszystko dlatego, że wykorzystują one różne techniki i narzędzia. Przyjrzymy się bliżej każdej z nich.

Czym jest imitacja?

Zacznijmy od imitacji. Otóż jest to swego rodzaju naśladowanie. Stanowi ona jedną z luźniejszych metod pracy nad tłumaczeniem – pozwala na dość swobodne podejście do tekstu źródłowego. W głównej mierze opiera się na parafrazowaniu, czyli zamierzonej zmianie tekstu wraz z pozostawieniem jego głównych motywów. W tego typu tłumaczeniach pierwowzory bohaterów i wszystkie oryginalne wątki zawsze pozostaną bez zmian. Co innego z narracją. Ta może ulec znacznym przeobrażeniom.

Czym jest adaptacja?

Przejdźmy teraz do adaptacji. Jest to jedna z najczęściej wykorzystywanych metod, polegająca na dopasowaniu wyrażeń z języka docelowego do tych określonych w oryginale. Jej głównym celem jest dostosowanie tekstu źródłowego do kultury i języka czytelników z danego kraju. Co za tym idzie, adaptacja pozwala na dość swobodny dobór słownictwa (o ile nie stanowi to uszczerbku dla utworu). Umożliwia modyfikację dialogów i opisów zawartych w dziele. Cały ten proces sprawia, że gotowy przekład jest czytelny i zrozumiały dla użytkowników danego języka. W metodzie tej najważniejsze jest zachowanie sensu, znaczenia i wizji artystycznej autora w tłumaczeniu. 

Czym jest emulacja?

Trzecią metodą jest emulacja. Mówi się, że jest ona jedną z najrzadziej wybieranych metod. Wszystko to dlatego, że jest naprawdę ciężka. Wymaga od tłumacza nieprzeciętnego talentu literackiego oraz wybitnej wiedzy filologicznej i kulturoznawczej. Metody tej podejmują się jedynie literaci, którzy są gotowi rozpocząć konfrontację z autorem oryginalnego tekstu. Jest to swego rodzaju dialog z mistrzem, którego efekt decyduje o jakości tłumaczenia.

Ile kosztują tłumaczenia literackie?

Zastanawiasz się pewnie, ile tak właściwie kosztują tłumaczenia literackie. Oczywiście, nie należą one do najtańszych. Nie ma w tym nic dziwnego – w końcu wymagają one przetworzenie olbrzymiej ilości informacji źródłowych. Co więcej, tłumacze tego typu treści muszą mieć olbrzymi talent i szerokie kompetencje. Jaki jest więc koszt takiego przekładu?

Tak naprawdę nie da się tego określić, gdyż nie istnieje nic takiego jak “oficjalna stawka za tłumaczenie literackie.” Cena przekładu jest ustalana indywidualnie dla każdego zlecenia i jest zależna od wielu różnych czynników (np. rodzaju książki lub wydawnictwa). Faktem jest jednak to, że tłumacze, którzy na swoim koncie mają światowe bestsellery, mogą oferować o wiele większe stawki, niż inne osoby zajmujące się tego typu przekładami. Warto o tym pamiętać.

Gdzie można zlecić tłumaczenia literackie?

Tłumaczenia literackie znacznie różnią się od innych rodzajów tłumaczeń. Podobnie zresztą, jak tłumaczenia filmowe – wymagają szerszego spojrzenia na tekst źródłowy. Mowa tu nie tylko o objętości zlecanych tekstów, ale również o umiejętnościach, jakie trzeba posiadać, aby je wykonać. Bez dwóch zdań są one bardzo wymagające. Potrzeba do nich nie tylko znajomości języka, ale również pasji i wrażliwości. Jeżeli szukasz wysokiej jakości tłumaczeń literackich, to dobrze trafiłeś. Jesteśmy dogadamycie.pl – internetowe biuro tłumaczeń. Działamy w pełni profesjonalnie, a w każdy przekład wkładamy całe swoje serce. Potrzebujesz tłumaczenia literackiego? Skontaktuj się z nami. Zadbamy o Twoje tłumaczenia.